301

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

ԺԵ - XV

ԿԱԶ­ՄՈՂ` Գրի­գոր ա­բղյ (1476 թ.):

ԹԵՐԹ` 387+1 (կրկ. 1). չգ­րուած` 113ա, 386ա-7բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԳ 12 (Ա 7, Ե 13, Ժ, ԻԶ 9, ԼԱ 10) +1 4: ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 23,5 15,5: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն: ԳԻՐ` բո­լոր­գիր (նմուշ` 86ա): ՏՈՂ` 18: ԿԱԶՄ` դրոշ­մա­զարդ մուգ շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շի, մի­ջու­կը` տախ­տակ, աս­տա­ռը` դրոշ­մա­զարդ կտաւ:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ-Փո­խու­մն Աս­տուա­ծած­նի` 44բ, Մատ­նու­թիւն` 113բ, Մուտք յԵ­րու­սա­ղէմ` 113բ-4ա, Խա­չե­լու­թիւն` 114ա, Ա­ւե­տու­մն Յով­հան­նու Մկրտ­չի` 186ա, Ա­ւե­տու­մն Քրիս­տո­սի` 186բ, Տե­սիլ Յով­սէ­փայ` 186բ, Համ­բար­ձու­մն` 187ա, Ըն­ծա­յու­մն (միա­գոյն, լու­սան­ցա­զարդ)` 197ա, Յա­րու­թիւն Ղա­զա­րու` 302բ, Հո­գե­գա­լուստ` 303ա: Մար­կոս` 114բ, Ղու­կաս` 187բ, Յով­հան­նէս` 303բ: Խ ո ր ա ն` 1գդ, 2աբ, 3աբ, 4աբ, 5ա: Կ ի ս ա խ ո ր ա ն` 115ա, 188ա, 304ա: Լ ո ւ ս ա ն ց ա զ ա ր դ` բու­սա­կան, կեն­դա­նա­կան, եր­կ­րա­չա­փա­կան: Զ ա ր դ ա գ ի ր` հան­գու­ցա­գիր, կեն­դա­նա­գիր, թռ­չ­նա­գիր: Գ ո յ ն ե ր` կա­պոյտ, կար­միր, մո­խ­րա­գոյն, կա­նաչ, սեւ, ոս­կի:

ՊԱ­ՏԱ­ՌԻԿ-ՊԱՀ­ՊԱ­ՆԱԿ - Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի: Ժ-ԺԱ դդ.: 1 (Ա) + 1 (Բ), ստա­ցուած 1 թեր­թի ըն­դ­լայ­նա­կի հա­տու­մից: Մա­գա­ղաթ, երկ­սիւն, ուղ­ղա­գիծ եր­կա­թա­գիր (նմուշ` Աա): Կար­դալ Աբ, Բբ, Աա (Բա լուա­ցուած եւ ա­ն­ըն­թեռն­լի). «Ի վե­րայ ե­րե­սաց իւ­րոց... այ­սու­հե­տեւ (ԺԳ, 35-41):

ՎԻ­ՃԱԿ` սկզ­բից պա­կա­սա­ւոր, խո­նա­ւու­թիւ­նից խու­նա­ցած, լու­սան­ցա­յին մա­սե­րը մա­շուած, տեղ-տեղ ցե­ցա­կեր: Կազ­մի կա­շին քեր­ծուած, դռ­նա­կն ըն­կած:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

1. 6ա-112բ Ա­ւե­տա­րան Մատ­թէ­ո­սի (թա­փուած` Ա, 1-Գ, 9, ԻԸ, 17-20):

2. 115ա-85բ Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի:

3. 188ա-301բ Ա­ւե­տա­րան Ղու­կա­սու:

4. 304ա-85բ Ա­ւե­տա­րան Յով­հան­նու:

 

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ՅԵ­ՏԱ­ԳԱ­ՅԻ

1. 385բ Զվեր­ջին նո­րո­գող սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նիս` զսր­բա­կ­րաւն Գրի­գոր ա­բե­ղայ եւ զծ­նո­ղսն, եւ զա­մե­նայն ա­րեան մեր­ձա­ւորս... ( ա­ն­ըն­թեռն­լի), որ­դին` զՍի­մա­ւոն յի­շե­ցէք ի սուրբ, յար­ժա­նա­ւոր յա­ղաւ­թս ձեր, ո՛վ կար­դայք կամ աւ­րի­նա­կէք, եւ Աս­տուած զյի­շողքդ յի­շէ իւր միւ­սան­գամ գա­լս­տեա­նն. ա­մէն: Կազ­մե­ցաւ սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս ձե­ռամբ ա­ն­ար­ժան Գրի­գոր սուտ ե­րի­ցու ի թվիս Հա­յոց ՋԻԵ (1476). ա­մէն:

2. 2ա (ԺԷ դ., բո­լոր­գիր) Ի Տեառն: Ես` տէր Սար­գիս, ծա­ռայ Յի­սու­սի Քրիս­տո­սի, մե­ղա­պարտ եւ ա­ն­ար­ժան, գնե­ցի սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս յի­շատ[ակ] ինձ եւ ծնո­ղաց ի­մոց եւ կո­ղա­կ­ցին ի­մոյ եւ իմ դս­տերն ի­մոյ` Գու­հա­րին. ա­մէն: Ով ոք գիրս բա­նայ, ա­ն­ար­ժան Սար­գի[ս] է­րէ­ցս յի­շայ, եւ Աս­տուած զինք յի­շայ. ա­մէն: Ով մեզ Ո­ղոր­մի ա­սայ, Աս­տուած զինք ա­ջայ­կող­մն դա­սե­ւես­ցէ՛: || (3ա) Յի­շա­տակ իւր եւ ծնո­ղեա­ցն, հա­ւրն` պա­րոն Բա­բայ­ջա­նին, եւ մա­ւրն` Շուե­նէր­խա­թու­նին, եւ եղ­բարց նո­րին` Թուխ­մա-նու­կին, եւ հաւ­րեղ­բա­ւրն` Գաւ­գի­նին, Նաւ­ռու­զին, եւ կո­ղա­կ­ցին` Հան­ձ­րէ­վ­ար­դին, եւ ան­յի­շա­տակ Դուն­տի­կին, Վէ­լի­ջա­նին, Համ­բար­ջուն, եւ իր որ­դոց` Համ­բար­ջուն, Բար­սե­ղին: Դար­ձեալ [յի­շե­ցէք] տէր Սար­գ­ը­սին, Բա­բայ­ջա­նին եւ կո­ղա­կ­ցին` Գաւ­զա­լա­ղին, եւ մեծ պա­պին` Սար­գ­ը­սին, Ուստ­իա­նին, Ա­ղայ­ջա­նին, եւ ա­մե­նայն ար||(3բ)ե­ւե՛ան մեր­ձա­ւո­րա­ցն. ա­մէն: Եւ դար­ձեալ ե­րես ան­կե­ւե՛ալ ա­ղա­չեմք ըզ­ձեզ, ո՛վ սուրբ պա­տուե­լի վար­դա­պետ, կրաւ­նա­ւորք, քա­հա­նայք, կար­դա­լով կամ աւ­րի­նա­կե­լով յի­շե­ցէք ի մաք­րա­փայլ ա­ղաւ­թս ձեր, եւ Աս­տուած ձեզ յի­շէ իւր միւ­սան­գամ գա­լս­տե­ւե՛ան. ա­մէն: Յի­շողդ յի­շալ լի­ցի:

3. 302ա (ԺԷ-ԺԸ դդ., շղա­գիր) Վեր­ջին նո­րո­քողն` Ըս­տե­ւե՛­փա­նոսն, որ հա­լալ հն­չիւն քնեց զԱ­ւե­տա­րա­նս ի­րե­նն եւ իր ծնո­ղա­ցն յի­շա­տակ, հա­ւրն` Զա­քա­րին, մա­ւրն` Խաւ­տ­խա­թու­նին, աղ­բորն` Էս­տե­փա­նին, քվերձ` Շա­մամ­խա­թու­նին, Խո­զի­նա­րին, հան­կա­նն` Թա­մար­խա­թու­նին, աղ­բորն` Վա­նա­կա­նին: Աս­տուած զիր մեղ­քն թո­ղու: Ով զէս էլ ծա­խէ ու նո­րայ­կ­նուեւն՛ք Աս­տուա­յեւծ՛ ած­նի դռ­նէս տա­նի, նայ իր հո­գին կա­պած լի­նի ի­րեք հա­րուր ու վաթ­ս­նու­հինկ հայ­րա­պե­տաց: Թիւն ի /// էս (եղ­ծուած) զԱ­ւե­տա­րա­նս տվա­ցի Շա­հ­ան­վան/// (2 բառ եղ­ծուած. հա­ւա­նա­բար` «Սա­րէ վանք կամ «սուրբ վան­քն):

302

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

ԺԷ -XVII

ԹԵՐԹ` 212. չգ­րուած` 1ա-5բ, 55բ-6բ, 91բ-2բ, 159աբ, 208բ-12բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԸ 12(ԺԸ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 24 16,5: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն: ԳԻՐ` բո­լոր­գիր (նմուշ` 37ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` դրոշ­մա­զարդ շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շի, դռ­նա­կով, մի­ջու­կը` տախ­տակ, աս­տա­ռը` դրոշ­մա­զարդ կտաւ:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ -Կ ի ս ա խ ո ր ա ն` 6ա, 57ա, 93ա, 160ա: Լ ու ս ա ն ց ա զ ա ր դ` բու­սա­կան, կեն­դա­նա­կան, եր­կ­րա­չա­փա­կան: Զ ա ր դ ա գ ի ր` հան­գու­ցա­գիր, կեն­դա­նա­գիր, թռ­չ­նա­գիր: Գ ո յ ն ե ր` վար­դա­գոյն:

ՊԱ­ՏԱ­ՌԻԿ-ՊԱՀ­ՊԱ­ՆԱԿ - Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի: Թ-Ժ դդ.: 2(Ա-Բ)+2(Գ-Դ), ստա­ցուած 2 թեր­թե­րի ըն­դ­լայ­նա­կի եր­կ­տա­կու­մից: Մա­գա­ղաթ, երկ­սիւն, բո­լո­րա­գիծ եր­կա­թա­գիր (նմուշ` Աա): Կար­դալ Գբ, Դա, Գա, Դբ. «միայն տե­րեւ... վասն ո­րոյ յա­ղաւ­թս (ԺԱ, 13-24), Բա, Աբ, Բբ, Աա. «մատ եւն՛ես­ցէ եղ­բայրն զեղ­բայր... բայց դուք զգոյշ ե եւ­ղե­րուք՛ (ԺԳ, 12-23):

ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար: Տեղ-տեղ ցե­ցա­կեր: Կազ­մի Ա փեղ­կին մե­տա­ղեայ խա­չի հետ­քեր:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

1. 6ա-54բ Ա­ւե­տա­րան Մատ­թէ­ո­սի: 54բ-5ա Նա­խա­դ­րու­թիւն:

2.57ա-90բ Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի (90բ Յա­րու­ցեալ Յի­սուս): 91ա Նա­խա­դ­րու­թիւն:

3. 93ա-158բ Ա­ւե­տա­րան Ղու­կա­սու: 158բ Նա­խա­դ­րու­թիւն:

4. 160ա-208ա Ա­ւե­տա­րան Յով­հան­նու (207բ-8ա Իրք կնո­ջն շնա­ցե­լոյ):

Ստո­րին լու­սանցք­նե­րում` Հա­մա­բար­բառ:

303

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Մը­զուք գիւղ ՋԱ -1452

 

ԳՐԻՉ` Յով­հան­նէս: ՍՏԱ­ՑՈՂ` Ղա­զար քհյ:

ԹԵՐԹ` 289 + 1 (կրկ. 1). չգ­րուած` 1բ, 6բ, 7ա, 86բ, 87ա, 138ա-139ա, 222ա: ՊՐԱԿ` 1 7+ Ա-ԻԴ 12 (ԺԶ 11, ԺԹ, ԻԴ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 22 15: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն: ԳԻՐ` բո­լոր­գիր (նմուշ` 10ա): ՏՈՂ` 21: ԿԱԶՄ` դրոշ­մա­զարդ շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շի, մի­ջու­կը` տախ­տակ: Ա փեղ­կին` 3 խաչ, եր­կու­սը` մէ­կա­կան ա­կով, 2 տե­րե­ւա­ձեւ զարդ, կոս­տ­ղեր: Աս­տա­ղը` տե՛ս «Պա­տա­ռիկ-պահ­պա­նակ -ը:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ -Մատ­թէ­ոս` 7բ, Մար­կոս` 87բ, Ղու­կաս` 139բ, Յով­հան­նէս` 222բ: Խ ո ր ա ն` 1դ, 2ա, 2բ, 3ա, 3բ, 4ա, 4բ, 5ա, 5բ, 6ա: Կի­սա­խո­րան` 8ա, 88ա, 140ա, 223ա: Լու­սան­ցա­զարդ` բու­սա­կան, կեն­դա­նա­կան: Զար­դա­գիր` հան­գու­ցա­գիր, կեն­դա­նա­գիր, թռ­չ­նա­գիր: Գոյ­ներ` կա­պոյտ, կար­միր, սր­ճա­գոյն, դե­ղին, կա­նաչ:

ՊԱ­ՏԱ­ՌԻԿ-ՊԱՀ­ՊԱ­ՆԱԿ -ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար: Թեր­թե­րը մա­սամբ բամ­բա­կա­կա­լած եւ խու­նա­ցած: Ո­րոշ թեր­թեր ե­տուա­ռաջ:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

Ա. 1. 1բ-2ա Թուղթ Եւ­սե­բեայ:

2. 2բ-6ա Հա­մա­բար­բառ (նա­եւ` լու­սան­ցա­յին):

3. 8ա-86ա Ա­ւե­տա­րան Մատ­թէ­ո­սի: 86ա Նա­խա­դ­րու­թիւն: Կից` Մատ­թէ­ոս մարդ ա­նուա­նե­ցաւ... (չափ.):

4. 88ա-137ա Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի: 137բ Նա­խա­դ­րու­թիւն:

5. 140ա-221բ Ա­ւե­տա­րան Ղու­կա­սու (թա­փուած` ԺԷ, 11-20, ԻԳ 41-53):

6. 223ա-85բ Ա­ւե­տա­րան Յով­հան­նու (թեր­թե­րը խառ­նուած. կար­դալ 223-4, 228, 226-7, 225, 229-85: Թա­փուած` Դ, 15-29): 285բ Նա­խա­դ­րու­թիւն:

Բ. 1գ [ Ա­ւե­տա­րա­նա­ցոյց] - Ա­ւե­տա­րան Բժշ­կու­թեան այս­պէս գիտ. Մա[տ]թէ­ոս` Ծ, ԿԸ... Իսկ զՀան­գ­ըս­տեան Ա­ւե­տա­րան այս­պէս գիտ. Ի Մա[տ]թ[է]ոս` ՃԺ... (ԺԷ դ. յա­ւե­լում):

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ԳՐ­ՉՈՒ­ԹԵԱՆ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱ­ԿԻ

386ա Ա­ւր­հ­նու­թիւն, գո­հու­թիւն... || (386բ) Ո­րոյ ցան­կա­ցող ե­ղեալ եր­ջա­նիկ եւ աս­տուա­ծա­սէր, սըր­բա­ս­նեալ քա­հա­նայն Ղա­զար եւ ստա­ցաւ զա­նա­ռիկ մե­ծու­թիւ­նս, զաս­տուա­ծա­բան սուրբ Ա­ւե­տա­րան յի­շա­տակ բա­րի հոգ­ւոյ իւ­րոյ, ե­ւս ա­ռա­ւել որդ­ւոյն իւ­րոյ` Յո­վան­նէս սր­բա­ս­նեալ քա­հա­նա­յին, որ տա­րա­ժամ կե­նօք փո­խե­ցաւ ի Քրիս­տոս եւ սուգ դառ­նու­թեան || (287ա) ե­թող ծնաւ­ղաց իւ­րոց: Եւ արդ, գրե­ցաւ սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս ի գեօ­ղս Մը­զուք (եղ­ծուած եւ տո­ղա­մ­էջ գրուած նո­րոգ­ման վայ­րը` «[Կաղ]րայ­գոմ), ի թվա­կա­նիս մե­րում Ջ եւ Ա (1452) ա­մի, ձե­ռամբ յոգ­նա­մեղ եւ ա­ն­ար­ժան գր­չի` Յո­վան­նի­սի: Եւ արդ, յե­րե­սս ան­կեալ ա­ղա­չեմ զմա­ն­կու­նս սուրբ ե­կե­ղեց­ւոյ, որք հան­դի­պիք սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նիս, լի բե­րա­նով եւ ու­ղիղ սըր­տիւ յի­շե­ցէք ի Քրիս­տոս զըս­տա­ցող սո­րա` զՂա­զար քա­հա­նայ, եւ զոր­դին իւր` զՅո­վա­նէս քա­հա­նայ, եւ զծ­ն­օ­ղսն իւր` զՓօ­լատ, եւ ըզ­կե­նա­կի­ցն իւր` զԱ­լամ­խա­թուն, եւ զծաղ­կեալ որ­դի­քն իւր` զՍ­տե­փա­նոս, զԱ­միր­մուլք, եւ զԹու­մա եւ զԿա­րա­պետ սար­կա­ւա­գն, որ է ժա­ռանգ նո­ցին, եւ Աս­տուած ո­ղոր­մի ա­սա­ցէք, եւ տէր Յի­սուս Քրիս­տոս ձեզ ո­ղոր­մես­ցի. ա­մէն:

 Այլ եւ յի­շե­ցէք ի Քրիս­տոս զքոյր տէր Ղա­զա­րին` զԽա­թուն­մէ­լիք, զհարսն` զԴուխ­թար, եւ զԸ­ռ­ըս­տա­կէս պա­տա­նեա­կն իւր: Եւ զԹու­մայ յի­շե­ցէք ի Քրիս­տոս, որ աւ­գ­նա­կան ե­ղեւ ի գին գրո­ցս, եւ տէր Աս­տուած, որ ա­ռա­տն է ի տուրս բա­րեաց, տա(287բ)ցէ ձեզ եւ մեզ զիւր եր­կ­նից ար­քա­յու­թիւն. ա­մէն: Այ­լեւ ա­ղա­չեմ յի­շել ի Քրիս­տոս զան­պի­տան գծաւ­ղս Յո­վան­նէս եւ զծ­ն­օ­ղսն իմ` զՅա­կոբ քա­հա­նայ եւ զՍալ­չուկ, եւ զհա­րա­զատ եղ­բար­քն իմ` զԳ­րի­գոր սր­բա­ս­նեալ կրօ­նա­ւոր եւ զՆեր­սէս սար­կա­ւագ, որ տա­րա­ժամ կե­նօք փո­խե­ցան եւ սուգ ան­մ­խի­թար թո­ղին մեզ: Եւ Քրիս­տո­սի փա՜ռք յա­ւի­տեա­նս. ա­մէն:

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ՅԵ­ՏԱ­ԳԱ­ՅԻ

1. 1ա (ԺԶ դ., նօ­տր­գիր) /// զտէր Ղա­զար ///[հօ­րեղբ] այր իւր` զԹա­դէ­ոս, եւ զոր­դին` զԹու­մէն, եւ զոր­դին` զՍի­ոն, եւ քը­ուրն` [զՈ]սկին, զտէր Մխի­թարն, տէր Հե­րա­պե­տն, զԳաս­պարն:

287բ (Բո­լոր­գիր) ԶՂա­զար հե­զա­հո­գի սար­կա­ւա­գն յի­շե­ցէք ի Քրիս­տոս աս­տուած, որ կր­կին ետ կազ­մել զսուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս յի­շա­տակ հո­գոյ իւր եւ ծնաւ­ղաց իւր` տէր Ղա­զա­րին եւ Սաւլ­թա­նին, եւ հաւ­րեղ­բա­ւրն` Թա­դէ­ո­սին, եւ որ­դո­ցն` Թու­մին եւ Սի­ո­նին, եւ քը­ւերն` Ոս­կոյն, եւ ա­մե­նայն ա­րեան մեր­ձա­ւո­րա­ցն եւ ազ­գա­կա­նա­ցն իւր, զոր տէր Աս­տուած տա­ցէ սո­ցա զեր­կ­նից ար­քա­յու­թիւն եւ զան­մա­հու­թիւն. ա­մէն: Եւ եդ ան­ջինջ յի­շա­տակ ի գիւղն Կաղ­րա­գոմ, ի դուռն Սուրբ Ստե­փա­նո­սին, վկա­յու­թեամբ քա­հա­նա­յի­ցն` տէր Մխի­թա­րին, տէր Հե­րա||(288ա)պե­տին, եւ տա­նու­տէ­րա­ցն` պա­րոն Նա­դա­րին, Ղա­սու­մին, Գաս­պա­րին եւ ա­մե­նայն տա­նու­տէ­րանց եւ ժո­ղո­վր­դեա­նն, եդ յի­շա­տակ ի դուռն Սուրբ Ստե­փա­նո­սին ի գիւղն Կաղ­րա­գոմ, ան­ջինջ: Եւ ով ոք յանդ­գ­նի եւ հա­նէ զսուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս ի յայս տեղ­ւո­ջէս` թէ քա­հա­նայ կամ ժո­ղո­վուրդ, նա զպա­տաս­խան Յու­դա­յին առ­նու եւ զա­նէծ­քն խա­չա­հա­նո­ղա­ցն. ա­մէն: Այլ մնաս­ցէ յա­ւի­տեան յիշ[ատ]ակ Ղա­զար սար­կա­ւա­գին եւ ծնաւ­ղա­ցն եւ ա­մե­նայն ա­րեան մեր­ձա­ւո­րա­ցն, ի գիւղն Կաղ­րա­գոմ, ի դուռն Սուրբ Ստե­փա­նո­սին. ա­մէն:

2. 288ա Դար­ձեալ յի­շե­ցէք ի Քրիս­տոս Աս­տուած զնուաստ ո­գի եւ զմե­ղաւք մե­ռեալ սու­տ­ա­նուն Եղ­իայ վար­դա­պե­տն եւ զտէր Ա­ւե­տիս ե­պիս­կո­պոսն եւ զՄար­տի­րոս կրաւ­նա­ւորն, որ ձե­ռա­տու ե­ղեն մեզ, եւ տէր Յու­սէփ կրօ­նա­ւորն, որ կազ­մե­ցաք զսուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս ի դուռն Սուրբ Յով­հա­նի­սին Ա­միր­դօ­լու, ի թը­ւին Ռ եւ Ի (1571), զոր մեզ եւ ծնաւ­ղա­ցն մեր մար­մ­նա­ւո­րա­ցն եւ հո­գե­ւո­րաց եւ ա­մե­նայնց, որ ե­րախ­տինք ու­նին առ մեզ, լի սր­տիւ Աս­տուած ո­ղոր­մի ա­սա­ցէք եւ մե­ղաց մե­րոց թո­ղու­թիւն խն­դ­րե­ցէք, զի եւ ձեզ լի­ցի թո­ղու­թիւն մե­ղաց ի յո­ղոր­մա­ծէն եւ ի գը­թա­ծէն Աս­տու­ծոյ. ա­մէն:

3. 287բ (ԺԶ դ., բո­լոր­գիր) [ԶԽ] ա­լի­ֆէն յի­շե­ցէք ի Քրիս­տոս:

4. 288ա (ԺԸ դ., շղա­գիր) ԶԱ­ւե­տա­րա­նս ի դուռն Սր­բոյ Յա­կո­բին ե­տուն տէր Մէլ­քի­սէ­թին:

304

ՅԱ­ԿՈԲ Վ0ՌԱ­ՃԻ­ՈՅ, ԲԱՆՔ ՈՍԿ­ԻԱ­ԿԱՆՔ

[Լի՞մ][ՌՄ­ԻԱ՞-1772՞]

ԳՐԻՉ` [Ղա­զար ա­բղյ Շօ­ռո­թե­ցի՞]:

ԹԵՐԹ` 735. չգ­րուած` 170-4, 177-80, 239-50 թեր­թե­րը եւ 731ա-5բ: ՊՐԱԿ` 2 (9+12)+Ա-Կ 12 (ԺԵ, ԽԱ, ԾԱ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լու­սա­դ­րոշ­մով: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 21 16: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` միա­սիւն: ԳԻՐ` շղա­գիր (նմուշ` 13ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` շա­գա­նա­կա­գոյն մոմ­լաթ, թի­կուն­քն ու ան­կիւն­նե­րը` սեւ կա­շի, մի­ջու­կը` ստուա­րա­թուղթ, աս­տա­ռը` սպի­տակ թուղթ (Ի դ. վե­րա­կազ­մու­թիւն. Ա-Բ փեղ­կե­րին փա­կ­ցուած նախ­կին կազ­մից մնա­ցած կա­շուի բե­կոր­նե­րը):

ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար: 180բ-1ա եւ 190բ-1ա է­ջե­րի մի­ջեւ 2- ա­կան թերթ ըն­կած:

ԾՆԹ. Գր­չու­թիւ­նը նոյ­նա­կան է Հմր 305-ի 2ա-5բ եւ 195ա թեր­թե­րի Ղա­զար ա­բղյ Շօ­ռո­թե­ցու ին­ք­նա­գիր յի­շա­տա­կա­րան­նե­րի գր­չու­թեան հետ, ըստ այսմ` մա­տե­նիս տե­ղը, ժա­մա­նա­կը եւ գրի­չը:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

1ա-725ա Բանք ե­կե­ղե­ցա­կանք եւ գե­ղեց­կա­գոյնք` զա­նա­զան Սուրբ Գրոց վար­դա­պե­տու­թեան յար­դա­րեալ ի գե­րա­զանց սր­բա­զան աս­տուա­ծա­բա­նու­թեան վար­դա­պե­տէ եղ­բայր Յա­կո­բէ Վօ­ռա­ճի­նոյ, ի կար­գին քա­րո­զո­ղաց, յու­մեմ­նէ ե­պիս­կո­պո­սէ Եան­վէն­սի­ոյ. եր­ջան­կա­պէս սկ­սա­նին

Տե՛ս Հմր 404, 1ա-286ա. Յռջբ.` 1աբ: Չու­նի յի­շա­տա­կա­րան

թարգ­մա­նու­թեան, «Ցանկ մա­տե­նիս -ը փո­խա­րի­նուած է այլ ցան­կով,

գլուխ­նե­րը հա­մա­րա­կա­լուած չեն:

725ա-30բ Ցանկ բա­նից պա­րու­նա­կեալ յա[յ]սո[ս]իկ կիւ­րա­կէս-կիւ­րա­կէ ա­ռա­ջին գա­լս­տեան Տեառն... Առ նշա­նա­դ­րէ զցան­կսն բա­նից, որք յայ­սո­սիկ կիւ­րա­կէս պա­րու­նա­կին:

305

ՅԱ­ԿՈԲ Վ0ՌԱ­ՃԻ­ՈՅ, ԲԱՆՔ ՈՍԿ­ԻԱ­ԿԱՆՔ

Հաշ­թար­խան ՌՄ­ԺԷ-1768

ԳՐԻՉ` Եղ­իա Եւ­դոկ­իա­ցի: ՍՏԱ­ՑՈՂ` Ղա­զար ա­բղյ Շօ­ռո­թե­ցի:

ԹԵՐԹ` 196. չգ­րուած` 1աբ, 18բ, 195բ-6բ: ՊՐԱԿ` 19 12 (Ա, ԺԹ 5, Բ, Դ-Թ 10, Գ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ, լու­սա­դ­րոշ­մով: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 21 17: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն` (6ա-83բ), միա­սիւն (1ա-5ա, 84ա-195ա): ԳԻՐ` նօ­տր­գիր (նմուշ` 3ա): ՏՈՂ` 32-34 (6ա-81բ), 22-24 (82ա-194բ): ԿԱԶՄ` դրոշ­մա­զարդ շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շի, մի­ջու­կը` տախ­տակ, աս­տա­ռը` սպի­տակ թուղթ:

ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

4ա-191բ Գիրք, որ կո­չի Բանք ոսկ­իա­կանք եւ գե­ղեց­կա­գոյնք` զա­նա­զան Սուրբ Գրոց վար­դա­պե­տու­թեան ա­րա­րեալ ճո­խա­ցու­ցեալ ի բո­լոր ժա­մա­նա­կս տա­րոյն, շա­րա­դ­րեալ եւ ա­րա­րեալ ի գե­րա­զանց սր­բա­զան աս­տուա­ծա­բա­նու­թեան վար­դա­պե­տէ եղ­բայր Յա­կո­բէ Վօ­ռա­ճի­ոյ, կար­գին քա­րո­զո­ղաց, յու­մեմ­նէ ե­պիս­կո­պո­սէ Եան­վէն­սի­ոյ. եր­ջան­կա­պէս սկ­սա­նի

Տե՛ս Հմր 404, 1ա-286ա: Այս­տեղ միայն գլուխք` Ծ-ՃԴ: Գլուխ­նե­րի վեր­ջի հա­մա­ռօտ մաղ­թանք­նե­րը զեղ­չուած (հմմտ. Հմր 410): Յռջբ. /4ա-5ա: Չու­նի Յի­շա­տա­կա­րան թարգ­մա­նու­թեան, իսկ ցան­կե­րի փո­խա­րէն ու­նի այլ ցանկ:

-192ա-4բ Ցանկ գր­քոյս -Ծ. Մինչ ամ­բարձ զա­չս իւր Յի­սուս... ԺԴ. Զո­ղոր­մու­թե­նէ... ա­մէն:

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ԳՐ­ՉՈՒ­ԹԵԱՆ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱ­ԿԻ

2ա (1772 թ., ստա­ցո­ղի) Փա՜ռք... գրե­ցաւ [մա­տեա­նս] ի յեր­կիրն Ը­ռու­սաց, ի մեծ քա­ղա­քս Հաշ­թար­խան, թվին ՌՄ­ԺԷ (1768), Հո­գ­տեմ­բե­րի Ժ: Ե­ղեւ սկ­սե­լն ի վե­հա­պե­տու­թեան քրիս­տո­սա­հի­մն եւ լու­սա­ն­կար, ան­յաղ­դե­լի եւ շնոր­հաց յի շտե­մա­րան ա­մե­նա­մա­քուր ծն­օ­ղին մե­րոյ մե­ծի Ա­թո­ռոյն Ա­մե­նայն Հա­յոց Սուրբ Է­ջմ­իած­նի եւ սո­րին դի­տ­օղ եւ ար­ժա­նա­վա­յե­լի տեառն Սի­մէ­օ­նի սր­բա­զան եւ աս­տուա­ծա­բան կա­թո­ղի­կո­սին եւ աս­տուա­ծա­կոխ եր­կ­րին եւ ցան­կա­լի քա­ղա­քին Ե­րու­սա­ղէ­մա պա­տր­իար­գու­թեան տեառն Կա­րա­պետ աս­տուա­ծա­բան վար­դա­պե­տի, նա­եւ մե­ծին Պօ­լ­սու պա­տր­իար­գու­թեան տեառն Գրի­գոր վար­դա­պե­տի, եւ ի թա­գա­ւո­րու­թեան Ը­ռու­սաց Աս­տու­ծով զօ­րա­ցեալ­Կա­տա­րի­նէ ին­ք­նա­կալ || (2բ) թա­գու­հյին, որ կայ ա[յ]ժմ մեծ պա­տ­ե­րազմ ի մէջ Ը­ռու­սաց եւ 0սման­ցոց: Թէ որ­քան եւ որ­չապ այ­լ­ազ­գիք գե­րի վա­րե­ցան ի ձեռս ը­ռու­սաց ազ­գին եւ կա­պա­նօք բե­րին ի օր­հ­նեալ յեր­կ­րին Ը­ռու­սաց, եւ կամ թէ որ­քան եւ որ­չապ քա­ղաք ա­ռին` Ու­ռու­մէ­լին բո­լոր պօ­վան­դա­կն, այ­սին­քն` Ու­լայ, Պուղ­տան, Ղռ­ըմ-Քէ­ֆէ, մին­չեւ Ան­դր­իա­նու­պօ­լիս, եւ ա­րա­րին կո­տո­րու­մն մեծ, որ ոչ կա­րեմ լեզ­ւով ճա­ռել եւ մի ըստ մի­ո­ջէ պատ­մել: Ժտեմք ի Տեառ­նէ, զի խա­ղա­ղու­թիւն եւ հաշ­տու­թիւն տա­ցէ նո­ցունց, վասն զի օր­հ­նեալ ազ­գս մեր թէ որ­քան վիշ­տս կրեաց ի եր­կ­րին 0սման­ցոց:

Նա­եւ ես` մե­ղօք լցեալ Ղա­զար պար­տա­ւոր իբ­րու ա­բե­ղ­այս, որ եմ տե­ղեաւ Նա­խ­է­ջուան­ցի եւ ի բնիկ գիւղն իմ Շօ­ռոթ, եւ միա­բան Կե­սա­րի­ոյ Սուրբ Կա­րա­պե­տին ուխտ ա­նուամբ, ե­կեալ ի սուրբ ա­նա­պա­տս Լմայ, եւ մնա­ցի աստ մե­տա­սան ա­մի­սս: Տե­սա­նե­լով զխեղ­ճու­թիւն եւ զաղ­քա­տու­թիւն սր­բոյ ա­նա­պա­տիս եւ յոր­դոր­մամբ հօրն սո­րին` տեառն Յա­կո­բայ բա­րէ­շա­ւիղ ե­պիս­կո­պո­սին եւ միա­բան սուրբ եղ­բարց, հան­ձս ա­ռի գնալ ժո­ղո­վա­րա­րու­թիւն դէպ յա­րե­ւե­լս եւ հիւ­սի­սա­յին կող­մն, եւ կամ թէ Վրաց եւ Աղ­ւա­նի­ցն ե­ւս: Շնոր­հիվ || (3ա) տեառն Աս­տու­ծոյ բա­զում ար­դիւ­նս եւ ո­ղոր­մու­թիւ­նս բե­րաք: Ո՜հ, թէ որ­պի­սի փառս, օր­հ­նու­թիւ­նս եւ գո­հու­թիւ­նս ար­ժան է մեզ ըն­ծա­յել ա­մե­նա­զ­օ­րին Աս­տու­ծոյ, որ [յ]ետ Զ ամ շր­ջա­գա­յե­լոյն մեր, խա­ղա­ղու­թեամբ ե­բեր եւ հա­սուց մեզ սուրբ եւ հրեշ­տա­կա­բ­նակ ա­նա­պա­տս Լմայ, եւ մեր ժո­ղո­վեա­լն ձե­ռօք մե­րովք տուաք ա­նա­պա­տիս Լմայ, եւ ե­կե­ղե­ցա­կան յի­շա­տակ­քն ե­ւս, զար­դա­րե­ցաք սուրբ տա­ճարս Սր­բոյն Գէ­որ­քայ: Նա­եւ հետ իմ գայր ըս­պա­սա­ւոր Եւ­դոկ­իա­ցի ա­ւաք սարկ[աւ]ագ տի­րա­ցու Եղ­իա­յին, որ այժմ հան­գու­ցեալ է առ յոյսն բնա­ւից: Ա­սեմ, թէ լու­սա­ւո­րես­ցէ զհո­գիս նո­րին, վասն զի շր­ջե­լով ընդ մեզ, կա­րի զաշ­խա­տա­նս կրեաց, ե­ւս ա­ռա­ւել, թէ գիր­քս ձե­ռամբ իւ­րով գրեաց ի քա­ղա­քն Հաշ­թար­խան: 0րի­նակ մի գտակ, նո­վաւ գրեաց զսայ: Թէ­պէտ յոյժ սխա­լա­նս գտա­նի ի մի­ջի սո­րին, բայց ե­րե­սս ան­կեալ ա­ղա­չեմ եւ դար­ձեալ ա­ղեր­սեմ զբա­րե­միտ ըն­դեր­ձ­օ­ղսդ, վասն Աս­տու­ծոյ սի­րոյն, մի՛ զայ­րաս­ցի եւ խռո­վես­ցի սիրտ ձեր` տե­սա­նե­լով ան­թիւ եւ ան­հա­մար սխա­լա­նս սո­րին, եւ Մխա­յէլ Պատ­մայ­գր­քին, որ անդ ե­ւս կայ յոյժ ան­հար­մա­րու­թիւն բա­նից եւ սխալ գր­ւա­ցու: Այլ, հայ­ցեմ ի ձէնջ, զի ներ­սես­ջիք վասն Աս­տու­ծոյ ինձ, որ եմ մե­ղա­պարտ ան­մե­նայ­նի եւ ա­մե­նե­ւին, եւ իմ ըս­պա­սա­ւոր տի­րա­ցու Եղ­իա­յին, վասն զի || (3բ) ժա­մա­նա­կն ձմեռ­նա­ին գո­լով եւ ին­քն տկար բնու­թեամ­բն, մա­նա­ւանդ թէ յա­մե­նայն կող­մանց խո­ցող եւ վի[ր] ա­ւո­ր­օղ բա­զում` վասն իմ ծո­վա­ցեալ եւ չար մե­ղա­ցս: Ես` մե­ղօք լցեա­լս ե­ւս վաղ­վա­ղե­ցու­ցա­նէի, զի փոյթ ա­ւարտ հա­սու­ցա­նի­ցէ, զի օ­րի­նա­կն տամք իւր տէրն:

 Արդ, ո՜վ պատ­ւա­կան հարք եւ սի­րա­զուն եղ­բայրք իմ, կր­կին կր­կին ե­րե­սս ան­կեալ ա­ղա­չեմ առ բա­րե­սէր ըն­դեր­ձ­օ­ղսդ գր­քոյս այս եւ կամ Մխա­յէլ Պատ­մա­գր­քին, քա­նի­ցս ան­գամ վերն ա­սա­ցի, թէ յոյժ սխա­լու­թիւն եւ ան­հար­մա­րու­թիւն գոյ ի մի­ջի սո­ցին, ա­ռիթ­քն ե­ւս ա­սա­ցի: Վասն Աս­տու­ծոյ սի­րոյն, նե­րե­ցէք եւ ան­մե­ղա­տիր լե­րուք մեզ: Դար­ձեալ, զի յոր­ժամ ըն­դեռ­նուք եւ օ­րի­նակ առ­նուք ի սո­ցա­նէ, ժտեմ, որ մի­ով Հոգ­ւո­ցիւ եւ Հայր մեր ա­սե­լով յի­շեշ­ջիք զվե­րոյ­գ­րեալ եւ զհա[ն]գու­ցեալ տի­րա­ցու Եղ­իայն եւ մե­ղօք լցեալ Ղա­զար ա­բե­ղ­այս եւ զա­մե­նայն նն­ջե­ցեա­լսն մեր ի Քրիս­տոս, եւ դուք` յի­շա­տա­կեալքդ, յի­շեալ լի­ջիք ի Քրիս­տո­սէ յԱս­տու­ծոյ մե­րոյ. ա­մէն:

Նա­եւ խա­ղա­ղու­թեան որ­դիս այս ըստ ա­մե­նայ­նի հա­ւա­տար­մ­օ­րէն ծա­ռա­յու­թիւն ա­րար մեզ վասն Աս­տու­ծոյ եւ բա­րե­պէս վախ­ջան ըն­կա­լաւ ի մէջ ճե­նաց եւ Ա­լա­նաց եր­կ­րին, ի գիւ­ղա­քա­ղա­քն Սա­լեան: Ա­սեմք` Տէր Յի­սուս լու­սա­ւո­րես­ցէ զհո­գիս նո­րի[ն] ի միւ­սան­գամ գա­լս­տեան իւ­րում. ա­մէն:

Պատ­ւե­լեացդ ո­տից փո­շի եւ մո­խիր Ղա­զար պար­տա­ւոր եւ չն­չին ա­բե­ղայ մե­ղօք զա­ռա­ծեալ, եւ լե­րուք ողջ ի Տէր. ա­մէն:

Յի­շա­տա­կուող «Մխա­յիլ Պատ­մա­գիրք -ը` Հմր 1866:

195ա Դար­ձեալ, ով պա­տուա­կան հայրք եւ սի­րա­զույն եղ[բ] այրք եւ բա­րե­միտ ըն­դեր­ց­օղ, գի­տաս­ջիր, զի սոյն գիր­քս մեր եղ[բ] այր եւ ըս­պա­սա­ւոր Եւ­դոկ­իա­ցի լու­սա­ւո­րեալ հո­գի տի­րա­ցու Եղ­իայն գրեաց ըն­դա­մէ­նն եւ մնա­ցեալ էր յի­շա­տա­կա­րան սոյն գր­քիս եւ Մխա­յէլ Պատ­մա­գիր­քն, ես` մե­ղօք լցեալ Ղա­զար իբ­րու պար­տա­ւոր ա­բե­ղ­այս գրե­ցի: Ե­րե­սս ան­կեալ ա­ղա­չեմ, զի վասն Աս­տու­ծոյ սի­րոյն, սր­տի մտօք նե­րես­ջիք իմ տա­ռա­պե­լոյս եւ իմ հան­գու­ցեալ սար­կա­ւա­գին վասն սխա­լա­նաց եւ ան­հար­մար գր­ւա­ցոյ սոյ­ցին, զի կարն մեր այս­քան ե­ղեւ: Վերջ:

Գրե­ցաւ ի սուրբ յա­նա­պա­տս Լմայ, ընդ հա­վա­նեաւ Սր­բոյն Գէ­որ­քայ քա­ջա­մար­տիկ զօ­րա­ւա­րին, թվին ՌՄ­ԻԱ (1772), փե­տր­վա­րի ԻԴ:

Նշում` ( Աս­տառ Բ) Թը­ւին ՌՄՃ­ԼԷ (1788), աբ­րե­լի Թ:

Կն­քա­դ­րոշմ` 4ա, 191բ Քրիս­տո­սի ծա­ռայ Ղա­զար վար­դա­պետ. 1754:

306

ՅԱ­ԿՈԲ Վ0ՌԱ­ՃԻ­ՈՅ, ԲԱՆՔ ՈՍԿ­ԻԱ­ԿԱՆՔ

Սիս ՌՄ­ԿԱ -1812

ԳՐԻՉ` ՍՏԱ­ՑՈՂ` Գրի­գոր վրդ. Պօ­լ­սե­ցի:

ԹԵՐԹ` 351. չգ­րուած` 1բ, 2բ, 4աբ, 345ա-51բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԵ 10 (Լ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լու­սա­դ­րոշ­մով: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 21 15,6: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` միա­սիւն: ԳԻՐ` նօ­տր­գիր (նմուշ` 30ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` դրոշ­մա­զարդ սեւ կա­շի, մի­ջու­կը` ստուա­րա­թուղթ, աս­տա­ռը` սպի­տակ թուղթ:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ-Ճա­կա­տա­զարդ` 5ա: Գոյ­ներ` կար­միր, կա­պոյտ, դե­ղին:

ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար: Թա­նա­քից գրա­դաշ­տը տեղ-տեղ գու­նա­փո­խուած:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

1ա-344բ Գիրք, որ կո­չի Բանք ոսկ­իա­կանք եւ գե­ղեց­կա­գոյն` զա­նա­զան Սուրբ Գրոց վար­դա­պե­տու­թեամ­բն ի բո­լոր ժա­մա­նա­կս տար­ւոյն, շա­րա­գ­րեալ եւ ա­րա­րեալ ի գե­րա­զանց սր­բա­զան աս­տուա­ծա­բա­նու­թեան վար­դա­պե­տէ եղ­բայր Յա­կո­բէ Վօ­ռա­ճի­ոյ, կար­գեն քա­րո­զ­օ­ղաց, յու­մեմ­նէ ե­պիս­կո­պո­սէ Եան­վեն­սի­ոյ. եր­ջան­կա­պէս սկ­սա­նին: Սուրբ գրոց վար­դա­պե­տու­թեամ­բն ա­րա­րեալ եւ ճո­խա­ցու­ցեալ, ա­ռա­ւել զգու­շու­թեամբ եւ մե­ծաւ հոգ­սու­նա­կու­թեամբ սր­բա­գ­րեալ յա­մի Տեառն 1741: || (2ա) Թարգ­մա­նե­ցեալ ի լա­տի­նա­կան լե­զուէ ի հայ­կա­կան բար­բառ ի Ղու­կաս վար­դա­պե­տէ Խար­բեր­թա­ցոյ ի Կոս­տան­դ­նու­պօ­լիս քա­ղա­քի մե­ծի:

Ի Վե­նե­տիկ, ի տպա­րա­նի Յօ­հան­նու Մկրտ­չի 0սմակ­սի, ի փառս եւ մե­ծա­գոյ­նս Աս­տու­ծոյ եւ ի պա­տիւ ա­մե­ն­օր­հ­նե­լոյ կու­սին Մար­իա­մու: Ի հայ­րա­պե­տու­թեան Սր­բոյ Է­ջմ­իած­նի տեառն Եփ­րեմ սր­բազ­նա­կա­տար կա­թո­ղի­կո­սին Ա­մե­նայն Հա­յոց եւ ի պա­տր­իար­գու­թեան Սր­բոյն Սա­ղի­մայ եւ մե­ծի Պօ­լ­սոյ տեառն Թէ­ո­դո­րո­սի եւ տեառն Յօ­հան­նու սր­բա­զան ար­հի­ե­պիս­կո­պո­սոց, ի հայ­րա­պե­տու­թեան տեառն Կի­րա­կո­սի սր­բա­զան Հա­յոց կա­թո­ղի­կո­սի Կիւ­լի­կեան, ո­րում հրա­մա­նաւն ե­ղեւ օ­րի­նա­կե­լոյ սուրբ գր­քոյս:

Իսկ այժմ` ի ՌՄ­ԿԱ (1812) թուին մե­րոյ եւ փե­տր­վա­րի սկիզ­բն, ի տօ­նի սր­բոյն Ան­դ­րէի զօ­րա­վա­րին ե­ղեւ սկիզ­բն օ­րի­նա­կե­լոյ ձե­ռամբ մեղ­սա­կիր եւ ա­պ­ար­դիւն Ե­րեմ­իայ ար­քե­պիս­կո­պո­սի քե­ռորդ­ւոյ Պօ­լ­սե­ցի Գրի­գոր վար­դա­պե­տին, ի վա­յե­լու­մն ան­ձին, ի Սիս քա­ղա­քի, ի վա­նսն Սր­բոյ Լու­սա­ւոր­չի:

Տե՛ս Հմր 404, 1ա-286ա: Ու­նի 103 գլուխ` հա­մա­րա­կա­լուած 1-102

(68-րդը կր­կ­նուած եւ 1 միա­ւո­րի տար­բե­րու­թեամբ շա­րու­նա­կուած մին­չեւ

վերջ): Առ­կայ գլուխ­նե­րի տե­ղե­րը խախ­տուած են եւ ու­նեն հե­տե­ւեալ

յա­ջոր­դա­կա­նու­թիւ­նը. 1-45 = Ա-ԽԵ, 46-48 = Ճ-ՃԲ, 49-51 = ԽԶ-ԽԸ,

52-54 = ՂԱ-ՂԳ, 57-59 = ԽԹ-ԾԱ, 60-62 = ՃԹ-ՃԺԱ, 63-65 = ՁԵ-ՁԷ,

66-68 = ԾԲ-ԾԴ, 68-70 (= 69-71) = ՃԺԵ-ՃԺԷ, 71-73 (= 72-74) = ՃԼԶ-ՃԼԸ,

77-79 (= 78-80) = ԾԵ-ԾԷ: Յռջբ. /3աբ: Ցան­կեր չու­նի: Յա­ւե­լեալ ու­նի

28 գլուխ.

ա. 179բ-83ա 55. Բան ա­ռա­ջին: Ի յայլ­մէ. Քա­րոզ ա­նա­ռա­կին... Առն մի­ոջ է­ին Բ որ­դիք... - Արդ, դէմք ա­ռա­կիս առ ա­մե­նա­կալ բնու­թիւն ա­րար­չին...

բ. 183ա-6բ 56. Վասն դարձ­ման մե­ղա­ւո­րին... Ի նոյն, որ­պէս ի վե­րոյ -Ե­կն ի մի­տս. եւ այս ի հա­րուա­ծո­ցն խրա­տեալ...

գ. 240ա-3ա 74 (75). Բան ա­ռա­ջին. Վասն յա­րու­թեա­նն Ղա­զա­րու... Եւ էր ո­մն հի­ւանդ Ղա­զա­րոս... -Յոր­ժամ քա­րո­զէր Քրիս­տոս...

դ. 243ա-5ա 75 (76). Բան եր­կ­րորդ. Յոր­ժամ թէ ար­դար­քն ու­րա­խա­նան եւ մե­ղա­ւորք եր­կն­չին... Սի­րէր Յի­սուս զՄար­իամ եւ զՄար­թայ... -ՅԱ­ւե­տա­րա­նի աստ գրին...

ե. 245ա-8ա 76 (77). Բան եր­րորդ. Յա­ղա­գս պատ­մու­թեան Մա­գ­դա­ղի­նաց­ւոյն... Ա­ղա­չէր զնա ո­մն ի Փա­րի­սեց­ւոյն... -Ե­կե­ղե­ցին հաս­աա­րա­կա­պէս ա­սէ, թէ կի­նս այս մե­ղա­ւոր...

զ. 259բ-62ա 80 (81) Ճառ ա­ռա­ջին. Յա­ղա­գս ա­ւետ­ման սր­բու­հոյ Աս­տուա­ծած­նին... Ցօ­ղե­ցէք եր­կինք... -Բան­քս այ­սո­քիկ են բանք սր­բոց նա­հա­պե­տաց...

է. 262ա-4բ 81 (82). Ճառ եր­կ­րորդ. Յա­ղա­գս ան­ձանց, որք գոր­ծա­կիցք ե­ղեն ներ­մար­մ­նա­ւո­րու­թեա­նն Քրիս­տո­սի... Հա­յե­ցար յեր­կիր... - Ազգ մարդ­կա­յին փր­կեալ Քրիս­տո­սիւ...

ը. 264բ-6բ 82 (83). Ճառ ե­րէք. Յո­րում գրի ի մար­գա­րէ­էն բղ­խել գա­ւա­զա­նի... Բղ­խես­ցի գա­ւա­զան... -Ի հնու­մն եր­կիր բնու­թեան մե­րոյ էր...

թ. 266բ-9բ 83 (84). Ճառ չոր­րորդ. Յա­ղա­գս ա­ռաք­ման, որ է մեծ յա­մե­նայն կող­մանց... Ա­ռա­քե­ցաւ Գաբ­րի­էլ... - Ա­ռա­քե­ցաւ յա­ռաջ­նու­մն սա­տա­նայ առ Ե­ւայ...

ժ. 269բ-72ա 84 (85). Ճառ հին­գե­րորդ. թէ վասն է՞ր պար­տիմք ող­ջոյն տալ սր­բոյ կու­սին Մար­իա­մու... Ող­ջոյն քեզ... -Ոչ ոք կա­րէ ար­ժա­նա­պէս...

ժա. 272ա-4ա 85 (86). Ճառ վե­ցե­րորդ. Ե­ղեն հո­գե­ւո­րա­պէս ի սուրբ կոյսն Մար­իամ վե­ցե­քին շնորհք... Ող­ջոյն քեզ, Մար­իամ... -Սո­վոր են կա­նայք...

ժբ. 274ա-6բ 86 (87). Ճառ եօթ­նե­րորդ. Վասն մեր պար­տիմք ող­ջու­նել սր­բոյ կու­սին. Ող­ջոյն քեզ, Մար­իամ... -Յայսմ հրեշ­տա­կն ող­ջու­նա­տ­րու­թեան...

ժգ. 277ա-80ա 87 (88). Ճառ ա­ռա­ջին. Յա­ղա­գս ընթ­րեաց Տեառն... Այլ ա­ռից սա­կաւ մի ջուր... - Այ­սո­քիկ բա­նս, զորս ա­սաց...

ժդ. 280ա-2ա 88 (89). Ճառ եր­կ­րորդ. Յա­ղա­գս ա­ւա­զա­նին ջրոյ... Լուա­ցե­լոյն չէ ինչ պի­տոյ... -Խօ­սե­լով ի վե­րայ այ­սր բա­նի...

ժե. 282ա-5բ 89 (90). Ճառ եր­րորդ. թէ որ­պէս Քրիս­տո­սի եւ յընթ­րի­սս այս էառ զան­ձն բա­րե­կա­մի... Յառ­նէ յընթ­րեաց... -Ի յընթ­րի­սս յայս Տէրն զբազ­մաց ան­ձանց...

ժզ. 285բ-8բ 90 (91). Ճառ չոր­րորդ. թէ որ­պէս ցու­ցա­նէ մեզ զգոր­ծ­ըս խո­նար­հու­թեան... Գի­տէ՞ք` զինչ ա­րա­րի ձեզ... -Առ այս հարց­մու­նս Քրիս­տո­սի...

ժէ. 289ա-91բ 91 (92). Ճառ հին­գե­րորդ. Յա­ղա­գս նա­խա­պատ­ր­աս­տու­թեան առ ա­մե­նա­սուրբ խոր­հուր­դն... Փոր­ձես­ցէ մարդ զան­ձն իւր... - Այլք կե­րա­կուրք փոր­ձե­լիք են...

ժը. 292ա-4ա 92 (93). Ճառ վե­ցե­րորդ. Յա­ղա­գս պատ­ր­աս­տու­թեան սր­բազ­նա­սուրբ հա­ղոր­դու­թեան... Նախ փոր­ձես­ցէ մարդ զան­ձն իւր... -Բայց գի­տե­լի է, թէ նա, որ պարտ է...

ժթ. 294ա-6ա 93 (94). Ճառ եօթ­նե­րորդ. Յա­ղա­գս բազ­մաց ի­րաց կար­գե­լոց յե­կե­ղե­ցին... Բայց զայլ ինչ յոր­ժամ ե­կից... -Զկ­նի ո­րոյ կար­գա­ւո­րեաց ա­ռա­քեա­լն...

ի. 296ա-8ա 94 (95). Ճառ ա­ռա­ջին. Ի յԱ­ւագ ուր­բա­թու չար­չա­րա­նաց Տեառն... Բռ­նա­դա­տէ­ին զիս... -Կա­մե­լով հր­էայ­քն չար­չա­րել զՔ­րիս­տոս...

իա. 298ա-300ա 95 (96). Ճառ եր­կ­րորդ. Յա­ղա­գս կտա­կին Քրիս­տո­սի... Ե­դի ուխտ ըն[տ]րե­լոց ի­մոց... -Յոր­ժամ ոք կաս­կա­ծի...

իբ. 300ա-2ա 96 (97). Ճառ եր­րորդ. Յա­ղա­գս նկատ­ման Քրիս­տո­սի ի խա­չին... Որ յիւր որ­դին ոչ խնա­յեաց... - Արդ, զմե­ծա­գոյն յոյս ա­պա­ւի­նու­թեան...

իգ. 302ա-3բ 97 (98). Ճառ չոր­րորդ. Որ­պէս Քրիս­տոս կա­լով ի խա­չին, ձգեաց առ ին­քն զմե­ղա­ւորս... Յոր­ժամ բար­ձ­րա­ցոյց... -Քրիս­տոս չար­չա­րա­նօք իւ­րովք ձգեաց...

իդ. 303բ-5բ 98 (99). Ճառ հին­գե­րորդ. Թէ վասն է՞ր Քրիս­տոս ե­հեղ զա­րիւն իւր... Սի­րեաց զմեզ... -Մար­դս յա­ռաջ քան զչար­չա­րա­նսն Քրիս­տո­սի...

իե. 305բ-7բ 99 (100). Ճառ վե­ցե­րորդ. Յա­ղա­գս գոր­ծառ­նու­թեան պա­տա­րա­գին... Մատ­նեաց զան­ձն իւր... -Ի պա­տա­րա­գս եւ ի զո­հս...

իզ. 307բ-10բ 100 (101). Ճառ եօթ­նե­րորդ. Բա­ցա­յայ­տի սէրն ա­մե­նա­սուրբ կու­սին Մար­իա­մու... Ծրար տաշ­խի եղ­բ­օ­րոր­դին իմ... - Արդ, թէ­պէտ սուրբ կոյսն Մար­իամ...

իէ. 310բ-3ա 101(102). Ճառ Ը-ե­րորդ. Յա­ղա­գս խոր­հր­դոց, որ յա­ւուր յայս­միկ ներ­կա­յա­ցու­ցա­նէ ի սուրբ ե­կե­ղե­ցոյն... Պատ­մե­ցէք ի հե­թա­նո­սս... -Բա­նիւ­քս այ­սո­քիւկ յոր­դո­րէ...

իը. 313ա-44բ 102(103). Սկ­սի բա­նն` Յա­ղա­գս չար­չա­րա­նաց տեառն մե­րոյ Յի­սու­սի Քրիս­տո­սի... Ուր գնաց եղ­բ­օ­րոր­դին քոյ... -Յա­մե­նայն ժա­մա­նա­կի եւ մա­նա­ւանդ ի սուրբ քա­րո­զու­թեան... Գնաց առ ի թա­ղիլ յօ­տար գե­րեզ­մա­նի, ո­րում փա՜ռք յա­ւի­տեա­նս: Վերջ: Ա­ւար­տու­մն Չար­չա­րա­նաց Ճա­ռի Տեառն:

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ԳՐ­ՉՈՒ­ԹԵԱՆ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱ­ԿԻ

1ա. Եւ այլ թիւ հա­յոց հա­նեալ ի թուոց,

Ըզ­գիրն եր­րորդ առ ի ձեռդ նպա­տակ,

Յոր ի հե­գել պէտք են զտառս եր­րեակ,

Ի­մա՛ զթիւ տա­ռի­ցն որք է ու­նակ,

Զորս ին­քեանք ու­նին հեգ­ման ըն­դու­նակ,

ԶԲ(2) թիւն ի բաց բարձ­ցես միայ­նակ,

Գտ­ցես զթիւ Հա­յո­ցս ազ­գի ա­նվ­րի­պակ:

Թուա­կա­նը գտ­նե­լու հա­մար հե­գել այ­բու­բե­նի 3-րդ գրի (գիմ)

բաղ­կա­ցու­ցիչ տա­ռե­րը (գիմ, ի­նի, մեն) եւ թուա­յին ար­ժեք­նե­րը

գու­մա­րել` գիմ(3+20+200) +ի­նի (20+400+20) + մեն

(200+5+400) -2 =1266+551=1817, ո­րը, սա­կայն, տար­բեր­ւում է

 ա­նուա­նա­թեր­թում (2ա) նշուած 1812 թուա­կա­նից:

ՆՇՈՒՄ` 4բ Գիր­քս այս Տի­րա­պի­զոն քա­ղա­քիս դպ­րա­տա­նն է:

ԿՆ­ՔԱ­Դ­ՐՈՇՄ` 4բ, 344բ Գրի­գոր վար­դա­պետ. ՌՄԿ (1811):

307

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Ըն­կ­ղա­գութ գիւղ ՌՂԴ -1645

ԳՐԻՉ` Յա­կոբ դպիր: ՍՏԱ­ՑՈՂ` Նա­զար:

ԹԵՐԹ` 219. չգ­րուած` 1աբ, 172ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԹ 12 (Թ 8, ԺԲ 11, ԺԳ 10, ԺԷ 15, ԺԹ 7): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 23 17,5: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն: ԳԻՐ` բո­լոր­գիր (նմուշ` 36ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` դրոշ­մա­զարդ մուգ շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շի, դռ­նա­կով, մի­ջու­կը` տախ­տակ, աս­տա­ռը դրոշ­մա­զարդ կտաւ: ՊԱՀ­ՊԱ­ՆԱԿ` 1(Ա)+ 1(Բ), մա­գա­ղաթ:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ -Մատ­թէ­ոս` 2բ, Մար­կոս` 66բ, Ղու­կաս` 105բ, Յով­հան­նէս` 179բ: Կ ի ս ա խ ո ր ա ն` 3ա, 67ա, 106ա, 180ա: Լ ո ւ ս ա ն ց ա զ ա ր դ` բու­սա­կան, կեն­դա­նա­կան: Զ ա ր դ ա գ ի ր` հան­գու­ցա­գիր, կեն­դա­նա­գիր, թռ­չ­նա­գիր: Գ ո յ ն ե ր` դե­ղին, կա­պոյտ, կար­միր, սր­ճա­գոյն, մուգ կա­նաչ:

ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար: Ո­րոշ թեր­թեր ըն­կած, 1-3 ա­ւե­լա­ցուած վե­րա­նո­րո­գու­թեան ժա­մա­նակ: Կազ­մի եզ­րերն ու թի­կուն­քը քիչ մա­շուած:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

1. 3ա-66ա Ա­ւե­տա­րան Մատ­թէ­ո­սի:

2. 67ա-105ա Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի (104բ-5ա Յա­րու­ցեալ Յի­սուս):

3. 106ա-71բ Ա­ւե­տա­րան Ղու­կա­սու:

4. 173ա-218ա Ա­ւե­տա­րան Յով­հան­նու

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ԳՐ­ՉՈՒ­ԹԵԱՆ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱ­ԿԻ

171բ Յի­շա­տակ է սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս բա­րե­պաշտ եւ բա­րե­պաշ­տօն եւ բա­րե­պաշ­տա­սէր Նա­զա­րին եւ իւր ծն­օ­ղա­ցն:

218ա Փառք... Գրե­ցաւ սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս ի թուին Հա­յոց ՌՂԴ (1645), ի կա­թո­ղի­կո­սու­թեան տէր Փի­լիպ­պո­սի, ի թա­գա­ւո­րու­թեան Շահ- Ա­պա­սին, ա­ռաջ­նոր­դու­թեան Սիւ­նեաց գա­ւա­ռիս տէր Մես­րոբ ե­պիս­կո­պո­սիս, ի գիւ­ղս Ըն­կ­ղա­գութ, ընդ հո­վա­նեաւ Սուրբ Աս­տուա­ծած­նիս եւ սուրբ աս­տուա­ծ­ըն­կալ Սուրբ Նշա­նիս, ձե­ռամ­բն սու­տ­ա­նուն գր­չի Յա­կոբ դպ­րի: Ով կար­դայք կամ տե­սա­նէք, յի­շե­ցէք ի սուրբ եւ եր­կ­նա­թ­ռիչ յա­ղաւ­թս ձեր զան­պի­տան գծող սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նիս զՅա­կո­բս, եւ Աս­տուած զձեզ յի­շէ ի միւս ան­գամ գա­լ­ըս­տեան իւր. ա­մէն:

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ՀԵ­ՏԱ­ԳԱ­ՅԻ

1. 2ա. (Նո­րո­գո­ղի եւ ծաղ­կո­ղի, բո­լոր­գիր, ԺԷ-ԺԸ դդ.)

Միտ­քս ցնոր եւ մո­լո­րեալ,

Մու­թն ու խա­ւար տե­ղիս ան­կեալ,

Յայս­կոյս, յայն­կոյս շր­ջա­գա­յեալ,

Ե­լա­նե­լոյ տեղ ոչ գտեալ:

Վա՜յ ինձ Ռ բե­րան,

Ո՛վ պա­տուա­կան եւ սուրբ եղ­բայր,

Յոր­ժամ տես­նուս բա­նս ան­յար­մար,

Զքեզ ա­ղա­չեմ, մի՛ բար­կա­նար,

Զի ես ան­միտ էի, տկար,

Մտօք` մո­լար եւ ան­կա­տար:

218ա (ԺԷ դ., բո­լոր­գիր) Ես` Մալ­քու­մս, գնե­ցի զսուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս ի հա­լալ ըն­չից ի­մոց` յի­շա­տակ ինձ եւ իմ ծնաւ­ղաց ի­մոց, հա­ւրն ի­մոյ` Պա­պին, եւ մա­ւրն ի­մոյ` Խա­նու­մա­ղին, եւ հան­գու­ցեալ կո­ղա­կ­ցին ի­մոյ` Գու­զին, || (218բ) եւ եղ­բար­ցն ի­մոց` Ա­լէ­քս­իա­նո­սին, եւ հան­գու­ցեալ եղ­բար­ցն ի­մոց` Սար­գի­սին, Միր­զա­մին, եւ քո­վէրն ի­մոյ` Գուլ­պէ­կին, եւ հան­գու­ցեալ որ­դո­ցն ի­մոց` Փիր­ղու­լին, Խու­ճի­ճա­նին, եւ դս­տե­րաց ի­մոց` Խա­նու­մին, Սա­ռին, Նա­ղա­շին, Փա­շին, եւ կո­ղա­կ­ցին իմ` Թա­զին, եւ եղ­բայ­րոր­դո­ցն ի­մոց` Ա­ւա­գին, Գրի­գո­րին, Խու­ճի­ճա­նին, Թա­մա­մին, Նա­ղա­շին, Ա­ս­ըլ­զա­տին, Շն­հա­ւո­րին, Պաղ­տա­սա­րին, Ման­կա­սա­րին, Խա­նու­մի որ­դի Պա­ղին: Սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս տը­վի ի դուռն Սուրբ Աս­տուա­ծած­նի: Ով կար­դայք, լի բե­րա­նով ո­ղոր­մի ա­սա­ցէք, Աս­տուած զձեզ ո­ղոր­մես­ցէ զա­ւուրն գա­լս­տեան:

3. 219ա (ԺԷ դ.) Դար­ձեալ զվեր­ջին ստա­ց­օղ սուրբ եւ փր­կա­գործ Ա­ւե­տա­րա­նիս, որ է բա­րե­միտ հա­ւա­տա­րին տա­նու­տէր ռէս Ա­վազն, որ ըս­տա­ցաւ հա­լալ եւ ար­դար ըն­չից իւր եւ յի­շա­տակ իւր եւ ծն­օ­ղա­ցն, ա­մէն: Դար­ձեալ Աս­տուած ո­ղոր­մի ա­սա­ցէք Ա­վա­զին եւ իւր ծն­օ­ղա­ցն` Սա­խա­կին, կո­ղա­կ­ցին` Հու­մա­րին, որ­դո­ցն` Ա­վա­զին, կո­ղա­կի­ցւն` Հա­նու­մին, որ­դո­ցն` Աբ­գա­րին, կո­ղա­կ­ցոյն` Թա­զա­գու­լին, Ա­տու­մին, Յա­կո­բին, Ա­ւա­քին, դս­տե­րա­ցն` Հո­ռո­մին, Մար­գր­տին, Գու­լէ­ին: Դար­ձեալ ո­ղոր­մի Յո­վան­նէ­սին, կո­ղակց[ին]` Նու­բա­րին, որ­դո­ցն` Մու­րա­դին, Յո­հա­նին, դս­տե­րա­ցն` Սու­սան­բա­րին եւ միւս Սու­սան­բա­րին, Շու­շա­նին, Նգա­րին, Հո­ռո­մին:

Դար­ձեալ Աս­տուած ո­ղոր­մի ա­սա­ցէք Մար­գա­րին, կո­ղա­կ­ցին` Սուլ­թա­նին, որ­դո­ցն` Պի­տ­րո­սին, Սա­խա­կին, Հու­դօ­ին եւ միւս Հու­դօ­ին, դս­տե­րա­ցն` Զմ­րու­թին, Նու­բա­րին, Ե­ղի­սին, Ալ­թու­նին: Դար­ձեալ Աս­տուած ո­ղոր­մի Ա­վա­զին, կո­ղա­կ­ցին` Հա­նու­մին, դս­տե­րաց` Մար­գր­տին եւ միւս Մար­գր­տին, որ­դո­ցն` Աբ­գա­րին, կո­ղակ­ցւն` Թազ­գու­լին, որ­դո­ցն` Պե­տ­րո­սին, Գուա­րին: Դար­ձեալ Աս­տուած ո­ղոր­մի Ա­վա­զին, ծն­օ­ղա­ցն` Սա­խա­կին, մօրն` Հու­մա­րին, քվե­րա­ցն` Հո­ռո­մին, || (219բ) Նի­գա­րին, եւ ա­մե­նայն այ­րեան մեր­ձա­ւո­րա­ցն իւր միւ­սան­գամ [գա­լս­տեա­նն]. ա­մէն:

4. Բա (ԺԷ դ., բո­լոր­գիր) Դար­ձեալ ե­րես ան­կեալ ա­ղա­չեմ զձեզ, ո՛վ սուրբ ըն­թեր­ց­օղք, յի­շե­ցէք ի Քրիս­տոս զՆա­թի՞, հօ­րեղ­բայրն` Մի­րի­ջա­նին եւ Մար­տի­րո­սին, որ փո­խե­ցեալ են ի Քրիս­տոս, եւ Աս­տուած ձեզ յի­շէ իւր ար­քա­յու­թեան, ա­մէն:

5. 219բ (Նօ­տր­գիր) Յի­շա­տակ է սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս Սա­րու­խա­նին, իւր որ­դի Յա­րու­թե­նին եւ կո­ղա­կի­ցին` Աւ­տօ­ին, եւ իւր կո­ղա­կի­ցին` Յո­հա­նին, եւ հան­գու­ցեալ Խա­չօ­ին եւ իւր[ե] անց հա­մ­օ­րէն կեն­դա­նեաց եւ նն­ջե­ցե­լոց, որ ե­տուն յի­շա­տակ ի ձեռն տէր Վար­դա­նին ի թվին ՌՄԻԴ (1775), ապ­րե­լի Ը ի փառս Աս­տու­ծոյ: Վերջ: Հայր մեր: Ով ոք ըն­թեռ­նու, Աս­տուած ո­ղոր­մի ա­սա­ցէք, եւ Աս­տուած ձեզ ո­ղոր­մես­ցի. ա­մէն:

308

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Կա­ֆայ ՌՃԼԶ -1687

ԳՐԻՉ` Գէ­որգ տրց.: ՍՏԱ­ՑՈՂ` Կի­րա­կոս վրդ.:

ԹԵՐԹ` 262. չգ­րուած` 1ա-3ա, 5բ-6ա, 9բ, 12բ-3ա, 82ա, 130ա-1ա, 203ա, 260բ-2բ: ՊՐԱԿ` 1 12+Ա-ԻԱ 12 (Թ, Ժ 11, ԺԲ 10, ԻԱ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ, լու­սա­դ­րոշ­մով: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 22 15,5: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն: ԳԻՐ` բո­լոր­գիր (նմուշ` 38ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` դրոշ­մա­զարդ շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շի, դռ­նա­կով, մի­ջու­կը` տախ­տակ, աս­տա­ռը` կար­միր մե­տա­քս:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ -Մատ­թէ­ոս` 13բ, Մար­կոս` 82բ, Ղու­կաս` 131բ, Յով­հան­նէս` 203բ: Խ ո ր ա ն` 3բ, 4աբ, 5ա, 6բ, 7աբ, 8աբ, 9ա (խո­րան­նե­րի վե­րե­ւում` Ա­ւե­տու­մն, Յի­սուս, Աս­տուա­ծա­ծին, ա­ռա­քեալ­ներ, սր­բեր, Խա­չե­լու­թիւն, Յա­րու­թիւն, Ա­դամ եւ Ե­ւա): Կ ի ս ա խ ո ր ա ն` 14ա, 83ա, 132ա, 204ա: Լ ո ւ ս ա ն ց ա զ ա ր դ` բու­սա­կան, կեն­դա­նա­կան, եր­կ­րա­չա­փա­կան: Զ ա ր դ ա գ ի ր` հան­գու­ցա­գիր, կեն­դա­նա­գիր, թռ­չ­նա­գիր: Գ ո յ ն ե ր` կա­պոյտ, դե­ղին, մա­նի­շա­կա­գոյն, սեւ, կա­նաչ, ոս­կի:

ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

1. 3բ-4ա Թուղթ Եւ­սե­բեայ:

2. 4բ-9ա Հա­մա­բար­բառ:

3. 10ա-1ա Գլուխք: 11բ Հա­մա­ձայ­նու­թիւն նա­խա­սա­ցեալ գլ­խո­ցս: 11բ-2ա Նա­խա­դ­րու­թիւն: 14ա-80ա Ա­ւե­տա­րան Մատ­թէ­ո­սի:

4. 80բ-1ա Գլուխք: 81բ Նա­խա­դ­րու­թիւն: 83ա-126բ Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի (126աբ Յա­րու­ցեալ Յի­սուս):

5. 127ա-8բ Գլուխք: 129աբ Նա­խա­դ­րու­թիւն: 132ա-201ա Ա­ւե­տա­րան Ղու­կա­սու:

6. 201բ-2ա Գլուխք: 202բ Նա­խա­դ­րու­թիւն: 204ա-59ա Ա­ւե­տա­րան Յով­հան­նու:

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ԳՐ­ՉՈՒ­ԹԵԱՆ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱ­ԿԻ

259ա. Փա՜ռք... || (259բ) Այսմ աս­տուա­ծա­զարդ բու­րաս­տա­նի,

Լու­սա­շա­ւիղ, եր­կ­նա­չու շաւ­ղի,

Տի­ե­զե­րա­ծա­ւալ վտա­կի,

 Արփ­իա­ծագ շա­ռա­ւե­ղի,

Կեն­դա­նար­մատ եւ կեն­սե­ղուտ կտա­կի,

 Ան­մա­հու­թեան թո­շա­կի

Եւ հո­գե­լից տու­մա­րի,

Եր­կ­նա­հ­րա­ւէր կո­չո­ղի,

 Այ­սա­հա­լած բար­բա­ռի,

Սրովբ­էա­մե­ծար տաւ­նի,

Յա­ւար­տու­մն ժա­մի,

Յան­բա­րի ա­մա­նա­կի

Եւ յայն­լոյս վայ­րի:

Յո­րում եւ աս­տուա­ծա­զարդ բու­րաս­տա­նս կա­տա­րե­ցաւ ի շըր­ջա­նէ Կրօ­նո­սի թարց բար­բա­ռոյ եւ ըն­թա­ցից լու­սա­ւո­րա­ցն չա­փեալ ա­մա­նա­կաց եօթ­նեակ հա­զա­րաց հա­րիւ­րեր­րոր­դաց ե­րից թուոյ եւ միակ տա­սանց: Նա­եւ կեն­սա­բեր գա­լս­տե­նէն փրկ­չէ մեր­մէ Յի­սու­սէ Քրիս­տո­սէ ե­րից շր­ջա­նաց եօթ­նից տաս­նե­կաց յե­րից եօ­թեանց եւ միակ թվոյ (1688), իսկ յա­բէ­թեան զու­գեալ տօ­մա­րի եր­կեակ շր­ջա­նի միակ յո­բե­լի հն­կեակ նա­հան­ջի եւ յեր­կ­րորդ ա­մի (1687): || (260ա) Գրե­ցաւ սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս ձե­ռամբ Գէ­որգ տի­րա­ցուի, ի Կա­ֆայ քա­ղա­քի, յամ­սեա­նն յապ­րի­լի յեր­կ­րորդ Բշ-ի (եր­կու­շաբ­թի): Եւ Քրիս­տո­սի Աս­տու­ծոյ մե­րոյ փա՜ռք յա­ւի­տեա­նս. ա­մէն:

Յար­մա­րե­ցաւ ձե­ռամբ Սուրբ Է­ջմ­իած­նայ նուի­րակ Կի­րա­կոս վար­դա­պե­տի` ի վա­յե­լու­մն ան­ձին իւ­րոյ եւ յի­շա­տակ Սուրբ Է­ջմ­իած­նայ, եւ որք ըն­թեռ­նուք զսուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս, Աս­տուած ո­ղոր­մի ա­սա­ցէք մահ­տե­սի Լու­սե­ղէ­նին եւ որդ­ւոյն` Խա­չա­տու­րին հոգ­ւոյն, եւ կո­ղա­կից Մու­րա­տ­պի­քա­յին բա­րե­պաշ­տի եւ եր­կիւ­ղա­ծի. Աս­տուած ո­ղոր­մի իւր նն­ջե­ցե­լոց հոգ­ւոյն, իւր մե­ղա­ցն թո­ղու­թիւն ա­րաս­ցէ Քրիս­տոս Աս­տուած եւ զգա­լոց չա­րէն փր­կես­ցէ եւ ա­զա­տես­ցէ, եւ յետ աս­տեաց ե­լա­նե­լոյ բա­րե­պաշտ եւ աս­տուա­ծա­սէր տի­կն­ւո­ջն Մու­րա­տ­պի­քա­յին, զհո­գին ընդ մահ­տե­սի Լու­սե­ղէ­նի հոգ­ւոյն եւ իւր որ­դի Խա­չա­տու­րի հոգ­ւոյն ի միա­սին ար­քա­յու­թեան ար­ժա­նի ա­րաս­ցէ տէրն մեր Յի­սուս Քրիս­տոս. ա­մէն: Հայր մեր, որ յեր­կի­նս:

309

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

 Այ­րա­րա՞տ ԺԵ-ԺԶ-XV-XVI

ԳՐԻՉ` Աս­տուա­ծա­տուր Պա­լա­խա­ւր­ցի:

ԹԵՐԹ` 228. չգ­րուած` 176բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԹ 12 (Ա, Զ, Թ, ԺԵ 11, ԺԹ 10, Ժ 13, ԺԴ 15, ԺԶ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 24 17,5: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն: ԳԻՐ` բո­լոր­գիր (նմուշ` 49ա): ՏՈՂ` 21: ԿԱԶՄ` դրոշ­մա­զարդ շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շի, դռ­նա­կով, մի­ջու­կը` տախ­տակ, աս­տա­ռը` պարզ եւ վան­դա­կա­զարդ կար­միր կտաւ:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ-Կի­սա­խո­րան` 1ա, 65ա, 105ա, 176ա: Լու­սան­ցա­զարդ` բու­սա­կան: Զար­դա­գիր` հան­գու­ցա­գիր, թռ­չ­նա­գիր: Գոյ­ներ` կա­պոյտ, վար­դա­գոյն:

ՊԱ­ՏԱ­ՌԻԿ-ՊԱՀ­ՊԱ­ՆԱԿ -Ճա­շոց: Թ-Ժ դդ.: 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ), ստա­ցուած 2 թեր­թե­րի ե­զ­րա­հա­տու­մից եւ ըն­դ­եր­կայ­նա­կի եր­կ­տա­կու­մից: Մա­գա­ղաթ, երկ­սիւն, բո­լոր­գիծ եր­կա­թա­գիր (նմուշ` Բա): Կար­դալ Բբ, Աա, Դբ, Գա. «Բայց ի միա­շա­բա­թուն... զար­մա­ցեալ, թե զինչ ե­ղեւ (Ղու­կաս, ԻԳ 1-13), Աբ, Բա, Բբ, Գա, Գբ, Դա. «ո­րում վկայ եմք... հա­յեաց ի մեզ (Գործք, Բ, 32-Գ, 4):

ՎԻ­ՃԱԿ` Նո­րո­գուած: Տեղ-տեղ ցե­ցա­կեր եւ մա­շուած:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

1. 1ա-64բ Ա­ւե­տա­րան Մատ­թէ­ո­սի:

2. 65ա-104ա Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի:

3. 105ա-75ա Ա­ւե­տա­րան Ղու­կա­սու:

4. 176ա-228բ Ա­ւե­տա­րան Յով­հան­նու:

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ԳՐ­ՉՈՒ­ԹԵԱՆ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱ­ԿԻ

64բ. Աս­տուա­ծա­տուր Պա­լա­խա­ւր­ցիս

Եւ ա­ն­ար­ժան բռ­նաւղ գր­չիս,

Մե­ղաւք ի լի ո­ղոր­մե­լիս

Եւ թո­ղու­թիւն խն­դ­րեմ ան­ձի­նս:

Ով հան­դի­պաւղք Ա­ւե­տա­րա­նիս,

 Ա­ղա­չե­ցէք զՏէր ծա­ռա­յիս,

 Այս սու­տ­ա­նուն սար­կա­ւա­գիս,

Ե­կեալ գա­ւառն Այ­րա­րա­տիս:

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ՅԵ­ՏԱ­ԳԱ­ՅԻ

228բ (ԺԷ դ., բո­լոր­գիր) Փա՜ռք... Արդ, ես` վեր­ջին կա­պաւղ սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նիս` Մը­կ­ըր­տիչ սու­տ­ա­նուն ա­բե­ղաս, յի­շա­տակ ինձ եւ ծնաւ­ղա­ցն ի­մոյ, հա­ւրն ի­մոյ` Մկր­տիչ քա­հա­նա­յին, եւ մա­ւրն ի­մոյ` Ա­զիզ­մե­լի­քին, եւ եղ­բար­ցն իմ եւ ա­մե­նայն ա­րեան մեր­ձա­ւո­րաց ի­մոց: Ա­ղա­չեմ զձեզ, ով որ կար­դայք, յի­շե­ցէք ի սուրբ յա­ղաւ­թս ձեր մի­ով Ո­ղոր­մա­յիւ, եւ Աս­տուած զձեզ յի­շէ յիւր սուրբ ար­քա­յու­թիւն. ա­մէն:

310

Ա Ւ Ե Տ Ա Ր Ա ն

Կ.Պօ­լիս ՌՃԽԳ -1694

ԳՐԻՉ` Պե­տ­րոս: ՍՏԱ­ՑՈՂ` Ա­ւե­տիք տրց:

ԹԵՐԹ` 283. չգ­րուած` 1ա-3ա, 4բ-5ա, 6բ-7ա, 8բ-9ա, 10բ-1ա, 12բ-4բ, 18ա-9ա, 142ա: ՊՐԱԿ` 4 (2+10+7+2)+Ա-ԻԲ 12(Ա 9, Է 10, ԺԶ 11, ԻԲ 16): ՆԻՒԹ` թուղթ լու­սա­դ­րոշ­մով: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 25,5 19: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն: ԳԻՐ` բո­լոր­գիր (նմուշ` 41ա): ՏՈՂ` 21: ԿԱԶՄ` դրոշ­մա­զարդ շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շի, դռ­նա­կով, մի­ջու­կը` տախ­տակ, աս­տա­ռը` կա­նաչ մե­տա­քս: Ա փեղ­կին` դրոշ­մա­տիպ Խա­չե­լու­թիւն, Բ փեղ­կին` Աս­տուա­ծա­ծի­նը` մա­նուկ Յի­սու­սը գր­կին:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ -Մատ­թէ­ոս` 19բ, Մար­կոս` 92բ, Ղու­կաս` 142բ, Յով­հան­նէս` 222ա: Խո­րան` 3բ, 4ա, 5բ, 6ա, 7բ, 8ա, 9բ, 10ա, 11բ, 12ա: Կի­սա­խո­րան` 20ա, 93ա, 143ա, 223ա: Լու­սա­նա­ցա­զարդ` բու­սա­կան, կեն­դա­նա­կան, եր­կ­րա­չա­փա­կան եւ բազ­մա­թիւ ա­ւե­տա­րա­նա­կան դրուա­գ­ներ: Զար­դա­գիր` հան­գու­ցա­գիր, կեն­դա­նա­գիր, թռ­չ­նա­գիր: Գոյ­ներ` կար­միր, վար­դա­գոյն, սեւ, կա­պոյտ, եր­կ­նա­գոյն, դե­ղին, մո­խ­րա­գոյն, ոս­կի:

ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար: Կազ­մի եզ­րերն ու թի­կուն­քը մա­շուած, փա­կան­նե­րը` ըն­կած:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

1. 3բ-4ա Թուղթ Եւ­սե­բեայ:

2. 5բ-12ա Հա­մա­բար­բառ:

3. 15ա-6բ Գլուխք: 16բ-7ա Հա­մա­ձայ­նու­թիւն գլ­խո­ցս: 17աբ Նա­խա­դ­րու­թիւն: 20ա-89բ Ա­ւե­տա­րան Մատ­թէ­ո­սի:

4. 90բ-1ա Գլուխք: 91բ-2ա Նա­խա­դ­րու­թիւն: 93ա-138ա Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի (137բ-8ա Յա­րու­ցեալ Յի­սուս):

5. 138բ-40ա Գլուխք: 140բ-1բ Նա­խա­դ­րու­թիւն: 143ա-220ա Ա­ւե­տա­րան Ղու­կա­սու:

6. 220բ-1բ Գլուխք: 221բ-2ա Նա­խա­դ­րու­թիւն: 223ա-80ա Ա­ւե­տա­րան Յով­հան­նու:

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ԳՐ­ՉՈՒ­ԹԵԱՆ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱ­ԿԻ

222ա Ա­ւր­հ­նու­թիւն` որ կար­դայ, գո­վու­թիւն` որ լսէ, փառք տուո­ղին եւ յի­շա­տակ գր­չիս. ա­մէն:

Եւ մե­ղա­պարտ գր­չի Պե­տ­րո­սին,

 Ա­շա­կերտ եմ Փի­լիպ­պո­սին,

Որ մա­կ­ա­նուն Գրա­գիր կո­չի,

Եւ եմ ա­մաց ԻԳ լից

Եւ քաղ­քէ Կոս­տան­դի[ն]ի

Եւ ի դուռն Սուրբ Սարգ­սի. ա­մէն:

Ո՜վ սր­բա­զան դասք` քա­հա­նայք եւ սար­կա­ւա­գունք, յոր­ժամ հան­դի­պիք յայսմ սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նն կար­դա­լով կամ օ­րի­նա­կե­լով, ա­ղա­չեմ, ա­ղա­չեմ, ե­րես ան­կեալ ա­ղա­չեմ զձեզ. ա­սա­ցէք Հայր մեր, որ յեր­կինդ ես, սուրբ ե­ղի­ցի ա­նու[ն]:

280ա Գրե­ցաւ սուրբ Ա­ւե­տա­րա­նն ի Կոս­տան­դի­նու­պօ­լիս, ի դուռն Սուրբ Սարգ­սի, ձե­ռամբ մեղ­ս­այ­սէր Պե­տ­րո­սին, թվին ՌՃԽԳ(1694), յուն­վա­րի ամ­սոյ Գ-ն, օրն հին­գ­շաբ­թի: Բա­րով վա­յե­լես­ցէ տի­րա­ցու Ա­ւե­տի­քն. ա­մէն:

311

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Սե­բաստ­իա  ՇԺԵ - 1066

ԳՐԻՉ, ԾԱՂ­ԿՈՂ, ՍՏԱ­ՑՈՂ` Գրի­գոր Ա­կո­ռե­ցի:

ԹԵՐԹ` 282, ՊՐԱԿ` 29(Գ-Տ) 10 (Գ, Չ 8, Ե 11, Հ 9, Տ 6): ՆԻՒԹ` մա­գա­ղաթ: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 23 15,5: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն: ԳԻՐ` բո­լո­րա­գիծ եր­կա­թա­գիր (նմուշ` 101ա): ՏՈՂ` 21: ԿԱԶՄ` սեւ կա­շի` քա­շուած նախ­կին դրոշ­մա­զարդ շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շուէ կազ­մի վրայ, մի­ջու­կը` տախ­տակ, աս­տա­ռը` թուղթ: Պահ­պա­նակ` 1+2, սպի­տակ թուղթ:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ - Մար­կոս` 82բ: Կ ի ս ա խ ո ր ա ն` 83ա, 135ա: Լ ո ւ ս ա ն ց ա զ ա ր դ` բու­սա­կան: Զ ա ր դ ա գ ի ր` կեն­դա­նա­գիր, թռ­չ­նա­գիր: Գ ո յ ն ե ր` կար­միր, կա­պոյտ, կա­նաչ, վար­դա­գոյն, սպի­տակ, ոս­կի:

ՊԱ­ՏԱ­ՌԻԿ-ՊԱՀ­ՊԱ­ՆԱԿ -«Գրի­գոր ե­պիս­կո­պոս Նիւ­սա­ցի, Յա­ղա­գս Եր­գոյ Եր­գոց: ԺԱ-ԺԲ. դդ.: 1(Ա) թերթ վեր­ջից, ստա­ցուած 1 թեր­թի ե­զ­րա­հա­տու­մից: Մա­գա­ղաթ, երկ­սիւն, ուղ­ղա­գիծ եր­կա­թա­գիր (նմուշ` Աա): Կար­դալ Աա, Աբ «[Բանք եր­րորդ... յանդ]ըն­դո­ցն ի վեր կու­տել հող­մով [ծ]ովն. այդ յա­մե­նե­ցունց յայն[ց] ա­նէ ար­տա­քոյ լի­նի ձմեռ­նա­ին... մա­նեա­կս զա­ռա­քի­նու­թեամբ փայ­ղեա­լսն. ա­խոր­ժեն եւ բա­րե­կամ­քն յա­ւե­լուած ի­մն գե­ղեց­կու­թեան ձի­ոյն առ­նել (հմմտ. - Հմր 1013, 57բ-8ա):

ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար: Նո­րո­գուած: 19րդ թեր­թը պի­տի լի­նի 276ից յե­տոյ: Կազ­մը թի­կուն­քից պո­կուած, փեղ­կե­րի եզ­րերն ու ե­րե­ս­նե­րը մա­սամբ քեր­ծուած:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

Ա. 1. 1ա-18բ, 20ա-81բ Ա­ւե­տա­րան Մատ­թէ­ո­սի (չիք Ա, 1-9):

2. 83-134բ Ա­ւե­տա­րան Մար­կո­սի (չիք ԺԶ, 1-20):

3. 135ա-219բ Ա­ւե­տա­րան Ղու­կա­սու:

4. 220ա-76բ, 19աբ, 277ա-80բ Ա­ւե­տա­րան Յով­հան­նու (չիք Ա, 1-11: 280աբ Իրք կնո­ջն շնա­ցե­լոյ):

Բ. 280բ-2ա Ա­ւե­տա­րանք յայ­տ­նու­թեան ութ ա­ւուր­ցն ա­ռա­ւաւ­տին ( Ա­ւե­տա­րա­նա­ցոյց) - Ա­ռա­ջին ա­ւուրն զկ­նի Տէր յեր­կ­նի... Այս են ա­ռա­ւաւ­տի, զայղն` յ[Ը]նթեր­ցուա­ծն տե՛ս:

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ԳՐ­ՉՈՒ­ԹԵԱՆ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱ­ԿԻ

282ա ՇԺԵ (1066) թուոյս Հա­յոց շր­ջա­գա­յիս:

Ես` Գրի­գոր քա­հա­նայ, ի նուա­զել ազ­գիս հա­յոց, ի ժա­մա­նա­կի հա­լա­ծա­նաց մե­րոց յազ­գէն Իս­մա­յե­լի, սա­հեալք ի կող­մանց Ա­րե­ւե­լից ի լե­րան­ցն Այ­րա­րա­տա, ի գեղ­ջէն, որ կո­չի Ար­կո­ռի, զկ­նի աս­տուա­ծա­սէր թա­գա­ւո­րին մե­րոյ Սե­նե­քե­րի­մայ, ե­կեալ բնա­կե­ցաք ի քա­ղա­քիս Սե­բաստ­իա, ուր քա­ռա­սուն վկայ­քն հե­ղին զա­րիւ­նս իւ­րեանց` մարտ ե­դեալ ընդ աւ­դոյ դառ­նա­շունչ եւ ընդ սառ[ն] ա­մա­նեաց ջրոյ, եւ ան­դէն զկ­նի ա­մաց հն­գից վա­խ­ճա­նէր բազ­մա­շ­նորհ եւ մե­ծա­պա­տիւ հայրն իմ Ա­նան­իա քա­հա­նա ի թա­գա­ւո­րա­կան քա­ղա­քին ի Բիւ­զան­դի­ոն /// մնա­ցեալ ե­ղաք եր­կու եղ­բար­քս` Գէ­որգ եւ Գրի­գոր, ի ման­գա­կան տիս ա­շա­կեր­տե­ցաք առ ո­տս ե­րա­նե­լի տեառն Փի­լիպ­պո­սի եւ որդ­ւոց իւ­րոց Ստե­փա­նո­սի եւ Սա­հա­կա, եւ ըստ սո­վո­րա­կան բա­րե­մ­տու­թեան իւ­րեանց ե­ղեն սնու­ցիչք եւ ու­սու­ցիչք մեր յոյժ բա­րե­րար կա­մաւք|| (282բ) /// եւ քն­նող ե­ղեն /// ցան­գա­ցա եւ ու­սա­նել զգործ ոսկ­ւոյ ի զարդ պա­տուի­րա­նաց Տեառն եւ ի կազ/// նո­րին. եւ ի վե­րայ այ­սր ա­մե­նայ­նի եր[ ա­նի] զայ­նո­սիկ, որք տե­սին զՏէրն եւ վա­յե­լե­ցին յա­մե­նա­սուրբ բե­րա­նոյ վար­դա­պե­տու­թեան նո­րա եւ զե­րա­նու­թիւ­նսն, զոր առ Պե­տ­րոս վասն խոս­տո­վա­նե­լոյ զնա Տէր եւ Աս­տուած/// վե­րայ իմ եւ ա­մե­նայն հա­ւա­տա­ցե­լոց /// տենչ­մամբ հա­մա­րեի զիս ան­կեալ առ ո­տսն Տեառն, լսե­լով զե­րա­նա­կան զձայ­նն ի բե­րա­նոյ նո­րա, եւ առ տենչ փա­փա­գա­նաց եւ [աղ]ե­տի սր­տի թա­խան­ձե­ցի զտէրն իմ Սա­հակ` բե­րել զտուփ կազ­մա­ծոյս ի թա­գա­ւո­րա­կան քա­ղա­քէն եւ գրե­ցի զսուրբ Ա­ւե­տա­րա­նս ի­մով/// յի­շա­տակ ինձ` փո­խա­նակ որ­դեաց եւ ժա­ռան­գու­թեան, եւ ե­տու զսա, զկ­նի փո­խե­լոյ ի­մոյ, որդ­ւոյ եղ­բա­ւր ի­մոյ Յո­հան­նի­սի:

 Արդ, ա­ղա­չեմ զքեզ, Քրիս­տոս` փր­կիչ, բա­րե­րար, ան­ճա­ռա­բար ի Հաւ­րէ ծնեալ ան­ժա­մա­նակ եւ ան­մար­մ­նա­պէս եւ ան­քն­նա­բար ի կու­սէն ժա­մա­նա­կաւ առ||... (շար. թա­փուած):

ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԱ­ՐԱՆ ՅԵ­ՏԱ­ԳԱ­ՅԻ

81բ (Գրի­գոր Ա­պի­րա­տի, բո­լոր­գիր): Ըստ ան­սուտ եւ ճշ­մա­րիտ խոստ­մանցտ քոց, աս­տուած իմ Յի­սուս, լեր ընդ մեզ յաւ­գ­նա­կա­նու­թիւն ընդ­դէմ ներ­հա­կին եւ ա­մե­նայն հա­ւա­տա­ցե­լոց քո­յին մար­դե­ղու­թեանդ, զի կա­րո­ղ­ըք լի­նի­ցիմք մին­չեւ ի կա­տա­րած հան­դեր­ձե­լո­ցն յանգ հա­նել զհա­ւա­տս քրիս­տո­ն­է­ու­թեան եւ առ քեզ հա­սու­ցա­նել զդա­ւա­նու­թիւ­նս մեր, ո՜վ Եր­րոր­դու­թիւն սուրբ, եւ զքան­քարն ճշ­մա­րիտ տալ ի ձեռս քո, Քրիս­տոս:

217բ (Ուղ­ղա­գիծ եր­կա­թա­գիր) Ես` տէր Գրի­գո­րիս, ծա­ռա ծա­ռա­ից Քրիս­տո­սի, եղ­բաւ­րոր­դի տեառն Ներ­սի­սի կա­թո­ղի­կո­սի Հա­յոց եւ որ­դի Զաւ­րա­վա­րի, ե­տու վե­ր­ըս­տին նոր (շար. բո­լոր­գիր)ո­գել ար­տա­քուստ կու­սէ զաս­տուա­ծա­ին Ա­ւե­տա­րա­նս գե­ղե­ցիկ մե­տաք­սէ­իւք եւ ա­կամ[բ]ք պա­տուա­կա­նաւք, ըն­դե­լու­զեալ ի մար­գար­տոյ մե­ծա­գ­նոյ, ի ձեռն աս­տուա­ծա­բա­նա­կան վար­դա­պե­տի Ստե­փա­նո­սի` դրան սար­կա­ւա­գի տեառն ի­մում, որ եւ վասն ան­մո­լար ճա­նա­չե­լոյ կո­չի սա Յա­կոբ­ցի, ի յի­շա­տակ ինձ եւ ծնո­ղաց ի­մոց, նախ եւ ա­ռա­ջին հո­գե­ւոր տեառն ի­մոյ Ներ­սէ­սի կա­թ­ու­ղի­կո­սի, որ եւ զսոյն իսկ զԱ­ւե­տա­րա­նս շնոր­հեաց ինձ ի զբաւ­սա­նս եւ ի խրա­խ­ճա­նու­թիւ­նս հո­գե­ւոր, այ­սու զուար­ճա­նալ եւ մի՛ պատ­րա­նաւք ան­ցա­ւոր կեն­ցա­ղոյս:

 Արդ, որք ըն­թեռ­նոյք կամ աւկ­տիք ի սմա­նէ, թո­ղու­թիւն մե­ղաց խն­դ­րե­ցէք ի Տեառ­նէ յա­ռա­ջա­սա­ցե­լո­ցս, զի եւ տուի­չն յի­շո­ղացտ եւ յի­շե­ցե­լո­ցս ո­ղոր­մես­ցի. ա­մէն:

82ա (Ուղ­ղա­գիծ եր­կա­թա­գիր) Յի­շե­ցէք ի Քրիս­տոս եւ զբա­րե­պաշտ իշ­խա­նն` զմեծ սե­ւաստ­իա­ւսն զԲա­կու­րա­նն, զոր­դի Սմ­բա­տա` որդ­ւոյ Հեթ­մոյ սե­ւաս­տաւ­սի` տեառն Լամ­բ­րաւ­նին եւ Պա­պե­ռաւ­նին, ո­րում եւ զԱ­ւե­տա­րա­նս շնոր­հե­ցի, ընդ նմին եւ զք­րիս­տո­սա­սէր ա­մու­սի­նն իւր զԹա­գու­հի, զըստ մար­մ­նոյ քոյր իմ, ո­րոց ո­ղոր­մես­ցի տէր Յի­սուս Քրիս­տոս աստ եւ ի հան­դեր­ձե­լու­մն: Ի թ[ու]ի[ն] ՈԽԳ (1194):

312

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Կա­ֆա          ՌՃ­ԼԷ -1688

ԳՐԻՉ, ԾԱՂ­ԿՈՂ` Նի­կո­ղա­յոս Մե­լա­նա­ւոր: ՍՏԱ­ՑՈՂ` խօ­ճայ Այ­տին, Կի­րա­կոս վրդ. Թա­լին­ցի:

ԹԵՐԹ` 265. չգ­րուած` 1ա-7ա, 8բ-9ա, 10բ-1ա, 12բ-3ա, 14բ-5ա, 16բ-7ա, 18բ-9ա, 20բ-1ա, 22բ-3ա, 24բ-5ա, 26բ-7ա, 28բ, 31ա, 139ա, 262բ-5բ: ՊՐԱԿ` 3 (6+12+12)+Ա-ԺԹ 12 (ԺԷ 13)+1 6: ՆԻՒԹ` մա­գա­ղաթ: ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒՆ` 19 14: ԳՐՈՒ­ԹԻՒՆ` երկ­սիւն: ԳԻՐ` բո­լոր­գիր (նմուշ` 133բ): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` շա­գա­նա­կա­գոյն կա­շի, մի­ջու­կը` տախ­տակ, աս­տա­ռը` կար­միր մե­տա­քս:

ՄԱՆ­ՐԱ­Ն­ԿԱՐ­ՉՈՒ­ԹԻՒՆ -Յայ­տ­նու­թիւն` 7բ, Ծնունդ` 8ա, Մկր­տու­թիւն` 9բ, Ըն­ծա­յու­մն` 10ա, Այ­լա­կեր­պու­թիւն` 11բ, Մուտք յԵ­րու­սա­ղէմ` 12ա, Խա­չե­լու­թիւն` 13բ, Ա­ւե­րու­մն դժո­խոց` 14ա, Համ­բար­ձու­մն` 15բ, Հո­գե­գա­լուստ` 16ա, Վեր­ջին դա­տաս­տան` 17բ, 18ա: Մատ­թէ­ոս` 31բ, Մար­կոս` 95բ, Ղու­կաս` 139բ, Յով­հան­նէս` 207բ: Խ ո ր ա ն` 19բ, 20ա, 21բ, 22ա, 23բ, 24ա, 25բ, 26ա, 27բ, 28ա: Կ ի ս ա խ ո ր ա ն` 32ա, 96ա, 140ա, 208ա: Լ ո ւ ս ա ն ց ա զ ա ր դ` բու­սա­կան, կեն­դա­նա­կան, տա­ճար: Զ ա ր դ ա գ ի ր` հան­գու­ցա­գիր, կեն­դա­նա­գիր, թռ­չ­նա­գիր: Գ ո յ ն ե ր` կար­միր, մա­նու­շա­կա­գոյն, կա­պոյտ, կա­նաչ, վար­դա­գոյն, դե­ղին, մո­խ­րա­գոյն, սպի­տակ, ոս­կի:

ՎԻ­ՃԱԿ` բա­ւա­րար: Կազ­մի վրայ` պո­կուած մե­տա­ղեայ կր­կ­նա­կազ­մի հետ­քեր:

ԲՈ­ՎԱՆ­ԴԱ­ԿՈՒ­ԹԻՒՆ

1. 19բ-20ա Թուղթ Եւ­սե­բեայ:

2. 21բ-8ա Հա­մա­բար­բառ:

3. 29աբ-Նա­խա­դ­րու­թիւն: 29բ-30ա Գլուխք: 32ա-93բ Ա­ւե­տա­րան Մատ­թէ­ո­սի: